Projectoplossingen door of ondanks het nieuwe beleid?
Een Expert Meeting zoals het bedoeld is.
Pondera en ENVIR Advocaten
Op 6 februari 2020 hebben Pondera en ENVIR Advocaten gezamenlijk een expert meeting georganiseerd, waarin uitgebreid is stilgestaan bij hét issue van de afgelopen maanden: de stikstofimpasse. Graag nemen we u even mee langs de sprekers en welke boodschap zij in hoofdlijnen hebben gepresenteerd.
De kick-off werd verzorgd door de heer Paul van Zijl van het nieuw opgerichte Directoraat Generaal Stikstof van het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De focus van dit DG richt zich met op het creëren van structurele oplossingen voor de stikstofimpasse, en niet op het vinden van een quick-fix voor de korte termijn. Binnen dit DG wordt het issue grondig ontleed en vanuit alle relevante belangen wordt gezocht naar de structurele aanpak. Tekenend hiervoor is dat de DG Stikstof een coördinerend DG is, wat zoveel betekent dat álle relevante ministeries zijn betrokken en het issue niet alleen vanuit het perspectief van natuur en landbouw wordt aangepakt.
Vervolgens heeft emeritus hoogleraar de heer Frank Berendse een gepassioneerd betoog gehouden met een groot historisch besef over de Nederlandse natuur, de stikstofemissie en de effecten van de stikstofdepositie. Het punt van de ‘stikstofoverbelasting’ is volgens de heer Frank Berendse te wijten aan ons gebruik en de ‘afwenteling’ van stikstof; zo wordt in het proces van landbouw meer stikstof geïmporteerd dan dat met het uiteindelijke product wordt geleverd. Dit verschil wordt afgewenteld op de natuur, doordat het deel stikstof dat niet met het product van de landbouw wordt meegeleverd, achterblijft in de bodem en daarmee in de natuur. Toch gaf hij de toehoorders een boodschap van hoop mee; met het treffen van de juiste maatregelen kan veel worden hersteld en behouden. Deze maatregelen zijn volgens hem verscholen in een hoopvolle visie van minister Schouten (Ministerie Landbouw, Natuur en Visserij): Waardevol en Verbonden. Hopelijk gaat de verdere uitwerking van circulaire landbouw een relevante bijdrage leveren aan de vermindering van stikstofdepositie.
Nu het feitelijke probleem was vastgesteld en oplossingen nog steeds zinvol zijn, kwam de juridische werkelijkheid van het nu ontstane stikstofklimaat aan bod. Mevrouw Marieke Kaajan van ENVIR Advocaten heeft deze werkelijkheid nader toegelicht. Duidelijk was en is voor een ieder dat de wereld er wat betreft stikstof er op 29 mei 2019 ineens heel anders uitzag. De focus ligt nu volledig op projecten en de impact van deze projecten met een vaak maar heel geringe bijdrage aan stikstofdepositie op het al dan niet behalen van de doelstellingen voor de Natura 2000-gebieden, waar dit ten principale bij het Rijk (en de structurele aanpak) De hamvraag is ‘wat te doen als er sprake is van heel geringe, maar berekende stikstofdepositie op gevoelige gebieden, waar de achtergrondwaarde de kritische depositiewaarde overschrijdt?’. Met name zijn de mogelijkheden waarop nog vergunningen kunnen worden verleend besproken, zoals salderen via provinciaal beleid, via de Spoedwet Aanpak Stikstof en via de ADC-toets.
Naast het mitigeren en salderen van de depositie, is het ook mogelijk om een vergunningaanvraag, dan wel een voortoets, te voorzien van een ecologische beoordeling. De heer Beno Koolstra van Koolstra Advies heeft dit onderdeel behandeld en kwam uit op een heldere basis; er zijn een tweetal paradigma’s die hier kunnen worden gevolgd en die leiden tot een onderling afwijkend eindoordeel. Het aanhangen en uitvoeren van de ecologische beoordeling gaat uit van het paradigma: ‘Het gebied is al overbelast en het gaat niet goed, maar mijn project verergert dat niet.’ Het andere paradigma leidt immers tot een dood spoor; deze houdt namelijk in: ‘Het gebied is al overbelast en het gaat niet goed, dus iedere toename, hoe klein dan ook, is onaanvaardbaar’. De heer Beno Koolstra gaf aan dat het tegenhouden van projecten met een geringe depositie het stikstofprobleem niet oplost. Van belang daarbij is overigens wel dat bij uitvoering van een project de aannames die zijn ingevoerd in het Aerius-model waargemaakt kunnen worden. Een quick-fix door aan onrealistische knoppen in de Aerius calculator te gaan draaien, is niet de juiste weg en is juridisch risicovol. De oplossing voor stikstofreductie begeeft zich dan ook niet op projectniveau, maar op landelijk en zelfs Europees niveau. Zijn boodschap; ga hoe dan ook aan de slag met de stikstofreductie en laat je niet stoppen door berichten dat de opgave onrealistisch is.
Ter afronding van het geheel hebben de heer Martijn ten Klooster van Pondera en de heer Lambert Polinder van Agrifirm een projectvoorbeeld gepresenteerd, waarin (tot nog toe) succesvol gebruik is gemaakt van externe saldering. De vergunningverlening van een windpark in Flevoland verliep voorspoedig tot de PAS-uitspraak van de Raad van State op 29 mei 2019. Er is bij dit project namelijk sprake van een zeer geringe stikstofdepositie in de aanlegfase op gevoelige en overbelaste Natura 2000-gebieden. Bij nadere beoordeling bleek er sprake te zijn van een geringe, maar aanwezige depositie. Echter, voor het windpark waren locaties nodig ten behoeve van de bouwwerkzaamheden en kantoorruimte. De initiatiefnemers van het windpark bestaan uit meerdere agrariërs in het gebied, en twee van deze agrariërs hebben hun agrarische activiteiten stopgezet zodat de panden konden worden gebruikt voor het windpark. Aangezien deze agrariërs ook in het bezit waren van rechten voor stikstofdepositie, kon het windpark met deze rechten salderen. De beschikbare emissies zijn blijvend ingezet om de tijdelijke depositie tijdens de aanleg van het windpark te kunnen salderen. Doordat een tweetal pluimveehouderijen deze ‘rechten’ hebben ingezet, is er sprake van een netto verbetering van de stikstofdepositie op het betreffende gevoelige Natura 2000-gebied.
Concluderend kan worden gesteld dat de meeting succesvol is geweest. Door een breed overzicht te schetsen van het stikstofklimaat waarin we ons nu bevinden, is het issue voor velen meer vatbaar geworden. Onder toehoorders en sprekers is een nieuw begrip ontstaan van ‘elkanders’ werkelijkheid in dit vraagstuk. Qua oplossingsrichting wordt vooral veel verwacht van het aangekondigde maatregelenpakket om de stikstofdepositie blijvend te verlagen, wat voorwaardelijk zal gaan zijn voor nieuwe projecten.
