Steeds meer bedrijven hebben er één, nog meer bedrijven overwegen er een te nemen: een batterij. Nu er steeds meer windmolens en zonnepanelen elektriciteit op het net zetten, wordt het steeds uitdagender om op ieder moment van de dag vraag en aanbod in balans te houden. Batterijen kunnen daarbij helpen, maar de business case kan complex en uitdagend zijn, vertellen Jeroen de Veth, Jim Quik en Mark Rijntalder van Pondera Consult.

Geld verdienen met het in balans brengen van vraag en aanbod? Dat kan, en het principe is simpel. Je laadt een batterij op als windmolens en zonnepanelen meer stroom leveren dan er op dat moment nodig is. De elektriciteit is vanwege het overaanbod goedkoop. Die stroom verkoop je weer als er juist veel vraag en weinig aanbod is. De prijs is dan hoog. “Je gebruikt een batterij het meest economisch als je kunt profiteren van beschikbaarheidsvergoedingen en prijsverschillen in vijf deelmarkten”, aldus De Veth. Maar hoe groot zijn die prijsverschillen, en hoe vaak kun je laag kopen en hoog verkopen? Welke deelmarkten zijn het meest interessant en waar zitten de risico’s? “Daarvoor hebben wij een rekenmodel ontwikkeld. Daar rolt precies uit wat het verdienvermogen van een batterij is en hoe je dat kunt optimaliseren”, zegt Rijntalder. Dat klinkt eenvoudig, maar er gaat een hele wereld achter schuil.

De Veth, Quik en Rijntalder leggen het uit.

Wat is het idee?

Stel je exploiteert een windpark en de aansluiting op het net is iets groter dan het vermogen van het park. Wij kijken dan met behulp van windmodellen wat je aan netcapaciteit over hebt, en welk aandeel op welke moment beschikbaar is. In ons rekenmodel kunnen we dan bepalen hoe je met een batterij kunt inspelen op marktbewegingen en welk inkomen dat genereert. De service die Pondera levert met het rekenmodel wordt ‘Revenue Assessment’ genoemd.

Welke partijen zijn betrokken?

Het elektriciteitsnet moet op ieder moment van de dag in evenwicht zijn. Er moet altijd evenveel stroom op het net worden aangeboden als er wordt afgenomen. Tennet, de beheerder van het hoogspanningsnetwerk, waakt over het evenwicht van vraag en aanbod. Het staatsbedrijf doet dat op twee manieren. In de eerste plaats delen alle energiebedrijven hun prognose voor productie en verbruik voor de volgende dag met Tennet. Energiebedrijven worden als Eneco en Essent ‘balansverantwoordelijke partijen’ genoemd (Balance Responsible Parties, ofwel BRP’s). De BRP’s zorgen in hun planning dus voor een zo goed mogelijke balans tussen vraag en aanbod. Maar op de dag zelf kan vraag en aanbod natuurlijk afwijken van de planning. Tennet moet real time corrigeren en koopt daarvoor balanceringsdiensten in bij een zogenoemde BSP: Balancing Service Provider.
Als eigenaar van een batterij kun je niet direct deelnemen aan de energiemarkt, daarvoor moet je een BRP of BSP zijn. Voordat je met een BRP of BSP gaat onderhandelen is het handig te weten wat het verdienpotentieel van je batterij is en waar de gevoeligheden liggen. Pondera kan als externe partij met zijn Revenue Assessment een goede inschatting maken van de inkomsten en de risico’s, en dus van de marktwaarde van de batterij. Dit is extra van belang omdat de inkomsten van batterijen zich slecht met zekerheden laten afdekken, in ieder geval niet zoals bij wind- en zonneparken wel het geval is.

Met wie doe je zaken als batterijeigenaar?

Er zijn verschillende manieren waarop de balans op het stroomnet wordt gewaarborgd, en dus ook verschillende manieren om geld te verdienen. BRP’s en BSP’s proberen hun aanbod zo goed mogelijk te laten meebewegen met de vraag. Maar ze hebben altijd ‘regelvermogen’ nodig, ook van externe aanbieders. Voor dat regelvermogen zijn een aantal deelmarkten relevant. Zo heb je de ‘Frequency Containment Reserve’, snel reagerend vermogen voor het opvangen van verstoringen op het netwerk. FCR wordt door Tennet via BSP’s gecontracteerd in blokken van 4 uur. Als je je batterij voor FCR aanbiedt, dan moet het aangeboden vermogen ook gedurende 4 uur permanent beschikbaar zijn voor op- of ontladen. Als je niet kunt leveren, riskeer je een boete. Een andere deelmarkt is de zogenoemde ‘Automatic Frequency Restoration Reserve’. Deze aFRR lijkt een beetje op de FCR. Het verschil is dat de tijdsduur langer is en je niet alleen een vergoeding krijgt voor het aanbieden van het vermogen van de batterij, maar ook voor iedere megawattuur die geleverd wordt door de batterij.
Het aanbieden van flexibel vermogen is lucratief. Want als BRP’s er niet in slagen om de balans te bewaren, dan moet Tennet tegen hoge kosten zelf ingrijpen. BRP’s zetten om die reden ook steeds meer in op contractering van opslag om daarmee actief te zijn op de Intraday- en Day-Ahead-markt voor portfolio-optimalisatie en voorkoming van onbalans. Het potentieel hiervan wordt ook zichtbaar in de Revenue Assessment.

Hoe zit het business model in elkaar?

Als batterijeigenaar wil je zo vaak mogelijk gebruik maken van een cyclus van opladen/ontladen met zo groot mogelijke prijsverschillen. Het prijsverschil moet in ieder geval groot genoeg zijn om het efficiencyverlies van de batterij (meestal tussen de 10% en 20%) goed te maken. Het rekenmodel van Pondera bepaalt welke opties (bijvoorbeeld FCR of aFRR/onbalans) het meest winstgevend zijn voor een specifieke batterij, zodat de eigenaar daarvan goed geïnformeerd BSP’s kan benaderen en kan onderhandelen. De ingenieurs van Pondera weten hoe groot de verschillende deelmarkten zijn. Voor de FCR-markt wordt bijvoorbeeld 116 megawatt aan capaciteit gecontracteerd. Als je 500 megawatt aan capaciteit in de aanbieding hebt, zul je dus van meerdere deelmarkten gebruik moeten maken. Er zijn batterijen van 1 megawatt, tot tientallen en in toekomst honderden megawatts.

Voor welke bedrijven is het interessant?

De meeste klanten waar Pondera voor werkt zijn professionele partijen. Soms hebben ze al gesproken met een energiebedrijf. Ze vragen zich dan af of ze een goede aanbieding hebben gekregen. Dan biedt de ‘Revenue Assessment for Batteries’ een second opinion. Er zijn ook grondeigenaren, bijvoorbeeld in de buurt van een hoogspanningsstation, die ruimte over hebben. Dan verhuren ze de grond aan een derde, die er dan een batterij op plaatst. Zo’n grondeigenaar wil weten wat het verdienpotentieel van dat stuk grond is. Pondera focust op de inkomstenstroom, niet op de kosten. De klant weet meestal heel goed wat de aanschaf en onderhoud van een batterij kosten. Met de inkomstenprognose die Pondera levert kan het dan zelf een doortimmerde business case maken.

Hoe groot is deze markt?

Pondera verzorgt veel vergunningaanvragen voor batterijsystemen. Daarom weten we dat er heel veel wordt ontwikkeld. En we krijgen signalen van veel marktpartijen dat ze willen investeren in batterijen. We schatten dat er de komende jaren Gigawatts aan opslagvermogen bijkomt.

Wat zijn eerste ervaringen met Revenue Assessment?

De algemeen directeur van een windpark in Nederland vertelt dat hij een batterij wil laten installeren. Hij heeft ‘het vermoeden’ heeft dat dat winstgevend is, maar hij zegt hij: ‘ik weet het niet zeker. Hij spreekt op basis van anonimiteit, omdat de vergunningsaanvraag voor de batterij nog niet rond is. “Als je een business case maakt, dan vraag je de kosten van de batterij op bij de leverancier. Dat is niet zo moeilijk. Maar wat levert die batterij op? Dat is veel moeilijker om vast te stellen.” Het vaststellen van een winstgevende business case is belangrijk, zeker als je een deel van de investering door de bank wil laten financieren. “Dan is het handig om een ervaren adviseur te vragen een inschatting van de inkomsten te maken.”

Die inschatting wordt steeds belangrijker nu duurzame energieprojecten het steeds minder moeten hebben van subsidies, en steeds meer van inkomsten via de markt. Dat stelt nieuwe eisen aan risicobeheer en financiering van duurzame energieporjecten, legt de directeur uit. “Voorheen kon je een gesubsidieerd zonnepark voor 90% financieren met bankleningen. De inkomsten waren voor een belangrijk deel gegarandeerd door subsidies, waardoor die projecten een laag risico hadden.” Banken stapten snel in. Bij ongesubsideerde projecten is dat compleet anders. De onzekerheden zijn veel groter, waardoor een onafhankelijke analyse van deelmarkten en potentiële opbrengsten belangrijk is geworden.