Op grond van de Omgevingswet (OW) en de Omgevingsregeling die op 1 juli 2022 in werking gaan, mogen rapporten, onderzoeken en/of gegevens niet te oud zijn. Onderzoeken naar de gevolgen en effecten van bijvoorbeeld een windpark, een zonnepark of een batterijopslag, zijn nodig om een vergunning aan te vragen. In deze blog gaan wij in op de vereisten onder de Omgevingswet.

In het kort:

• In het verleden dienden gegevens actueel te zijn. Dat is onveranderd. Er zijn slechts beperkte wijzigingen.
• De omgevingswet stelt dat rapporten en gegevens niet ouder mogen zijn dan twee jaar, tenzij onderbouwd kan worden dat deze voldoende actueel zijn.
• Voor Natura 2000- / soortenbescherming mogen de jongste gegevens niet ouder zijn dan drie jaar.

Belangrijkste tips:

• Ga bij rapportages, overwegingen en aanvragen in op de actualiteit van de gebruikte gegevens.
• Onthoud dat het ijkpunt het moment van besluitvorming is, twee of drie jaar zijn zo voorbij!
• Wees expliciet: geef aan welke gegevens nodig zijn, hoe actueel deze gegevens zijn en waarom deze gegevens voldoende zijn om effecten te beoordelen.

En een open deur: voor projecten die onder de Omgevingswet in procedure gaan, geldt dat deze vereisten nu al relevant zijn om in acht te nemen.

Hoe gaan we nu om met de houdbaarheid van gegevens?

Ook nu, onder de huidige wetten als Wabo, Wnb en Wm, is het vanzelfsprekend dat gebruik wordt gemaakt van actuele gegevens. Voor ruimte en milieu is dit expliciet (niet ouder dan twee jaar), voor natuur is dit impliciet/jurisprudentie, zie ook het vergelijk van oude en nieuwe regels verderop. Het vaststellen van een ruimtelijk plan en het verlenen van een vergunning of ontheffing is niet zorgvuldig als geen rekening is gehouden met de actuele situatie. En zorgvuldigheid is vereist op grond van art 3:2 van de Algemene wet bestuursrecht. (Dat is echter niet altijd een expliciete afweging.)

Wat verandert aangaande de houdbaarheid van gegevens?  

Onder de Omgevingswet is weer expliciet gemaakt dat gebruikte gegevens niet te oud mogen zijn. De omgevingswet spreekt van maximaal twee jaar. Nieuw is dat voor activiteiten die Natura 2000-gebieden of beschermde flora en fauna raken ook een expliciete eis geldt ten aanzien van houdbaarheid. De jongste gegevens mogen niet ouder zijn dan drie jaar. De tekstkaders hierna geven de wetstekst afkomstig uit de geconsolideerde versies van het Informatiepunt Leefomgeving (www.iplo.nl). Onderstrepingen zijn van mijn hand.

Houdbaarheid gegevens, behalve natuur

In principe mogen rapporten met gegevens, onderzoeken of inventarisaties niet ouder zijn dan twee jaar. De formulering is algemeen, dus de doorwerking beïnvloedt onderzoeken van archeologie, bodemkwaliteit en naar afhankelijkheid van het project wellicht ook marktontwikkelingen (denk aan retail) of demografie (denk aan woonwijken). Afwijking is mogelijk door te onderbouwen dat de gegevens nog actueel zijn. Inhoudelijk niet nieuw: nuttig om expliciet over te zijn. Redelijk en zinvol. De doorlooptijd van voorbereiding en besluitvorming is een belangrijk aandachtspunt. Twee jaar zijn zo voorbij. Er vindt nu eenmaal vaak eerst onderzoek plaats om te komen tot een uitwerking van een project waarna nog vergunningaanvraag en besluitvorming plaats moeten vinden. Eventueel kan een aanvulling of verklaring van actualiteit worden nagezonden.

In mijn ogen zet de OW de huidige situatie voort, al is aanvullend helder gesteld dat er ruimte is voor gebruik van oudere gegevens. Het is wellicht raadzaam om iets explicieter dan eerder de actualiteit van rapporten te benoemen.

Houdbaarheid gegevens natuur

Artikel 16.5 lid 3 omgevingswet zegt dat de voorwaarde van houdbaarheid niet geldt voor Natura 2000- en flora en fauna-activiteiten. Alleen voor flora- en fauna-activiteiten is een specifieke bepaling te vinden. Voor Natura 2000-activiteiten mag redelijkerwijs worden aangenomen dat de ‘lat’ op een vergelijkbaar niveau ligt.

In de Omgevingsregeling (art 7.197j lid 2 b OR), zie ook het kader hierna, is bepaald dat de jongste gegevens in een natuurwaardenonderzoek niet ouder mogen zijn dan drie jaar. Een natuurwaardenonderzoek is onderdeel van een aanvraag voor een flora- en fauna-activiteit en beschrijft bijvoorbeeld aanwezigheid van soorten en de omvang van aanwezige populaties van die soorten (voorgeschreven in artikel 7.197j lid 1 e OR).

Net als bij de overige informatie geldt nu ook al dat informatie voldoende actueel moet zijn. Als vuistregel wordt meestal drie tot vijf jaar gesteld als het gaat om ecologisch onderzoek. Op grond van de OR geldt nu echter drie jaar als minimum voor de jongste gegevens. Een expliciete motivering van gebruikte gegevens is in mijn ogen belangrijk om invulling te geven aan deze eis.De reikwijdte van ‘de jongste’ gegevens vraagt om een ecologische onderbouwing gericht op de soorten of condities waarvoor dit relevant is.

Vanuit de praktijk van projecten lijkt mij het volgende redelijk en logisch:

• Informatie over de aanwezigheid van soorten moet voldoende actueel zijn, in een aantal jaren kan de verspreiding van soorten wijzigen. Nogmaals: op zichzelf niet nieuw, maar nu wel expliciet vereist.
• Dat zou logischerwijs alleen relevant moeten zijn voor soorten waar in potentie een effect op kan ontstaan. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om onderzoek naar vleermuizen te doen als het project geen potentieel effect op vleermuizen heeft.
• Actualiteit kent verschillende termijnen: gedragskenmerken wijzigen niet of nauwelijks met de tijd maar voorkomen kan binnen een korter tijdsbestek wijzigen.
• Beoordeel vanuit deskundigenperspectief wat nodig is: is veldonderzoek nodig of kan een beoordeling plaatsvinden op basis van de kenmerken van een gebied (het ‘habitat’). (gechargeerd: bosdieren vindt je niet in een weiland.)
• Net als bij de andere tips: houdt rekening met doorlooptijden en maak de actualiteit expliciet vooral nu er een wettelijk voorschrift geldt.

Het valt op dat voor de Natura 2000-activiteit geen sprake is van een expliciete termijn. Ook voor deze besluiten zal duidelijk moeten zijn dat de gebruikte gegevens voldoende actueel zijn om zorgvuldig besluiten te kunnen nemen.

Afsluitend

Het belangrijkste aandachtspunt is volgens mij de mate waarin detailinformatie nodig is versus de mate waarin detailinformatie wordt gevraagd. Er kan snel worden gevraagd om meer en actuelere gegevens. Het is echter niet altijd eenvoudig om actuelere gegevens in te winnen. Bijvoorbeeld omdat rekening moet worden gehouden met seizoensvariatie, de praktische mogelijkheden (zoals hoe bepaal je de landelijke populatie van een kikkersoort) of de minimale onderzoeksperiodes. Dat heeft consequenties in tijd en geld. Dat mogen geen redenen zijn om uit te gaan van onvoldoende gegevens; maar is wel aanleiding om bewust te bedenken welke informatie nodig is voor een effectbeoordeling en voor besluitvorming. Dat is gelukkig niet nieuw.