Drijvende zonneparken zijn wereldwijd in opkomst. Niet alleen op binnenwater, zoals meren en waterreservoirs, maar ook de eerste offshore drijvende zonneparken komen nu van de grond. In deze blog bespreken we de kansen en uitdagingen van zonneparken op binnenwateren en op zee. Ook bespreken we concreet welke (offshore) projecten worden realiseert en hoe wij onze kennis over de kansen en uitdagingen van drijvende zonneparken toepassen in Indonesië.

Om de kansen en uitdagingen in kaart te brengen is het belangrijk onderscheid te maken tussen 2 type locaties: locaties op binnenwateren (zoals meren, verlaten zandwinningen of baggerdepots) en locaties op zee. 

De uitdagingen van offshore floating solar

Vaak wordt aangenomen dat er binnen bestaande offshore windparken voldoende ruimte is voor drijvende zonneparken. Echter brengt het ingewikkelde vraagstukken met zich mee als het windpark al geëxploiteerd wordt. Dit betekent namelijk dat de exploitanten van een windpark zijn netaansluiting moeten delen met de exploitant van het zonnepark terwijl er in de business case van het windpark hier geen rekening mee is gehouden. In de situatie waarin wind- en zonne-energie gelijktijdig wordt opgewekt, is het onduidelijk welke technologie moet worden afgeschakeld en dus welke exploitant hieronder zal lijden.

Ook is er bij de vergunningverlening voor bestaande windparken geen rekening gehouden met de opwekking van zonne-energie. De destijds opgestelde milieueffectrapportages en natuuronderzoeken hebben de mogelijke positieve of negatieve effecten van drijvende zonneparken niet meegenomen. Dit maakt het ontwikkelen van drijvende zonneparken in bestaande offshore windparken dus erg lastig. Bij de ontwikkeling van huidige offshore windparken kan wel rekening worden gehouden met de integratie van zonne-energie in het systeem. Dit was een cruciaal aspect bij de aanbesteding van kavel IJmuiden Ver Bèta, die onlangs is gewonnen door Vattenfall.

De kansen van offshore floating solar

Het is belangrijk op te merken dat de mogelijke negatieve ecologische effecten van drijvende zonneparken op zowel binnenwateren als offshore locaties relatief beperkt zijn. Er zijn diverse projecten waar monitoring van de ecologie plaats vindt om modellen te ontwikkelen die de effecten in kaart brengen. Hier zijn nog geen significante negatieve effecten waargenomen.

Daarnaast heeft offshore floating solar nog enkele andere voordelen. Zo is de landschappelijke impact van een offshore zonnepark nihil te opzichten van een zonneparken op land. Bovendien wordt de impact op flora en fauna op het land beperkt. Tevens kan zonne-energie op zee helpen om de belasting van het elektriciteitsnetwerk op het land te verminderen, vooral in dichtbevolkte gebieden waar de vraag naar elektriciteit hoog is en ruimte schaars.

De uitdaging van floating solar op binnenwateren 

Verlaten zandwinningen, baggerdepots en meren worden over het algemeen beschouwd als binnenwaterlocaties waar de golfhoogte relatief laag is, ongeveer 2 meter. De vraag is echter hoeveel van dergelijke locaties nog beschikbaar zijn in Nederland, afgezien van het IJsselmeer. Nederland loopt voorop in Europa wat betreft geïnstalleerd vermogen van drijvende zonneparken. Ter illustratie: In 2023 had Nederland bijna 300 MW aan geïnstalleerd vermogen van zonne-energie op water.

Opvallend is dat op verschillende continenten andere soorten systemen worden ontworpen en geïnstalleerd voor binnenwateren. In Zuidoost-Azië ligt de nadruk op lage installatiekosten, waarbij er soms minder aandacht is voor de kosten van onderhoud. Het is daarom niet onverwacht dat bepaalde systemen in Zuidoost-Azië onherstelbaar beschadigd zijn na een storm. Concluderend kan er worden gesteld dat er een juiste balans moet worden gezocht tussen de eenmalig investering kosten (CAPEX) en onderhoudskosten (OPEX) om een systeem 25 jaar operationeel te laten zijn. 

De omgeving speelt dus een grote rol in de kansen van drijvende zonneparken. Water en elektriciteit gaan niet goed samen, daarom is een goed doordacht plan voor cable management essentieel om ervoor te zorgen dat het systeem betrouwbaar en veilig werkt. Daarnaast veroorzaken golven schommelingen waardoor slijtage eerder optreedt. Daarom is het essentieel om tijdens de engineeringfase goed na te denken over de invloed van wind op de ankers, om vervolgens een systeem te ontwerpen dat gedurende ongeveer 25 jaar op zijn plek blijft liggen.

Floating solar in Nederland

Voor zonne-energie op binnenwateren zijn er meerdere locaties die door het Rijksvastgoedbedrijf doormiddel van tenders worden aangeboden aan de markt. De tender voor het baggerdepot de Slufter loopt momenteel en er wordt hiervoor door vijf partijen een bod voorbereid. Een mooi project waar vooral wordt gekeken hoe meerwaarde en goednabuurschap kan worden gerealiseerd terwijl het baggerdepot ongehinderd in gebruik kan blijven. Daarnaast worden de sluizen Kreekraksluizen ook door het Rijksvastgoedbedrijf aangeboden. Indien het project doorgang vindt, zal het Rijksvastgoedbedrijf naar verwachting eind 2024/begin 2025 starten met de openbare inschrijfprocedure.

De ontwikkeling van de zonne-atollen langs de Wieringermeerdijk, is een mooi voorbeeld van een project waarbij de energietransitie hand in hand gaat met de natuur. Bij dit project wordt de natuur versterkt en tegelijkertijd worden er recreatieve voorzieningen ontwikkeld. Het consortium van GroenLeven en Van Oord werkt aan dit project. Deze partijen werken samen met H+N+S Landschapsarchitecten, die de onderstaande illustraties hebben gecreëerd. 

Delen van kennis en ervaring

Doordat Nederland grote stappen zet in de ontwikkeling van drijvende zonneparken, kan het de opgebouwde kennis exporteren naar het buitenland. Pondera is onder andere in Indonesië actief om drijvende zonnepanelen op waterreservoirs te ontwikkelen in samenwerking met andere partijen. Momenteel heeft Pondera circa 250 waterreservoirs beoordeelt en in kaart gebracht om vervolgens een haalbaarheidsstudie uit te voeren voor twee locaties. Een belangrijk onderdeel hiervan is het opstellen van een milieueffectrapportage en het afwegen van de eventuele positieve en negatieven effecten. Hieronder zijn de meest cruciale effecten tegenover elkaar gezet.

Tabel 1:  Voordelen en uitdagingen van FSPV-systemen in Indonesië